آغاز روانشناسی در فلسفه ( فلسفه تجربی درانگلستان در اوایل قرن نوزدهم-جان استوارت میل-نویسنده: محمود ساعتچی-مجلهوحید-فروردین 1349-شماره76 (صفحه 442-447)
اساس فلسفه جان استوارت میل این است که:
وسیله انسان در تحصیل معلومات, حس و تجربه است در علم به جزئیاتهمه متفق بودند که وسیله اش حس است. (به قول قدما حس ظاهری و حس باطنی) و علم بهکلیات را هم که معمولا کار عقل می دانند که استوارت میل منتسب به حس می کندو میگوید آنچه را ادراک کلیات می گویند چیزی نیست مگر جمع و ترکیب معلومات جزئی که کهبه حس و وهم برای ذهن حاصل می گردد و آن معلومات جزئی به وسیله حس و وهم دریافت میشود و به وسیله حافظه و خیال در ذهن می ماند و قوه متصرفه و متخیله آنها را با همجمع و ترکیب می کند و در نتیجه این جمع و ترکیب در ذهن عملی صورت می گیرد که ما آنرا تداعی معانی می گوییم. پس در واقع تعقل چیزی جز جمع معانی نیست.
قواعدتداعی معانی, یکی قاعده مقارنه و مجاورت است و یکی قاعده مشابهت. قاعده مقارنه ومجاورت این است که؛ چون دو چیز مقارن یکدیگر یا نزدیک به یکدیگر در زمان و مکان بهادراک ذهن درآمدند.ذهن هر گاه یکی از آنها را در می یابد دیگری را به یاد می آورد.قاعده مشابهت این است که؛ ذهن از ادراک چیزی چیز دیگری را که شبیه به آن است بهیاد می آورد. تضاد هم در حکم تشابه است زیرا دو چیز تا با هم از جهتی اشتراکنداشته باشند, متضاد نخواهند بود.
اینعمل ذهن که از چیزی به واسطه مجاورت یا مشابهت چیز دیگر بیاد می آورد ( یعنی وقوعاین جمع و ترکیب یا به اصطلاح این تداعی معانی) به واسطه تکرار یا به واسطه شدتتاثیر, قوت و ضعف می پذیرد یعنی هرگاه دو چیز مجاور یا مشابه با هم ادراک شدندتداعی آنها نسبت به یکدیگر قوی تر و سریع تر خواهد بود. همچنین هرگاه دو چیز مشابهیا مجاور در ذهن تاثیر شان در ذهن شدید بوده است یکدیگر را زودتر تداعی می کنند.
باتوجه به این توضیحات می توان گفت به عقیده استوارت میل دو امر که اساس علم انسانیا اساس وجود است و ظاهرا از آن مسلم تر چیزی نیست, شبهه و فریبی است که برایانسان از تداعی معانی دست می دهد؛ یکی ادراک نفس و شخصیت خود و دیگری ادراک جهانیعنی چیزهایی که غیر از نفس خود به خود آنها قایل است به شرح ذیل:
ادراک نفس و شخصیت عبارت از این است که؛ محسوساتی در ذهن وارد می شوند و درحافظه می مانند و در ذهن آن احساسات گذشته را جمع می کند و امکان وقوع آنها را درآینده نیز به نظر می گیرد و از این جمع و ترکیب امر واحدی توهم می کند که آن را ((من )) می نامد و نفس و شخصیت خود می پندارد.
ادراک و اشیای خارجی نیز نتیجه تداعی معانی یعنی جمع و ترکیب احساسات استچون ذهن آنچه را بر او محسوس شده ضبط و ترکیب می کند و از آنها وجود اشیاء و اجسامرا توهم می نماید. از عبارات لطیف استوارت میل این است که (( ماده (جسم) هماناامکان دائمی احساس است))
خلاصه این که وجود خواه درون ذاتی و خواه برون ذاتی امری است موهوم و آنچهمسلم است و این موهومات صورت می دهد حس است و تداعی معانی.
از اینتحقیقات نباید نتیجه گرفت که فلسفه استوارت میل مادی است یعنی جز ماده حقیقی نیستبلکه امر مع است زیرا او به غیر از ادراک و وجدان حقیقتی قایل نیست و اگر درستبشکافیم حقیقت را منحصر به اعمال و حیات روح می داند.
نتیجه ای که از عقاید استوارت میل می توان گرفت آن است که علم فقط نتیجهحس، تجربه و قوه تداعی معانی است و تحقیقات او در منطق نیز بر همین بنیاد گذاشتهشده است.
ص 131، کتاب سیر حکمت در اروپا، فروغی، جلد3
در شب جمعه این سوره هارا بخواندکه از برای هر یک فواید و ثواب بسیار روایت شده است.
ذهن ,تداعی ,ادراک ,جمع , ,حس ,استوارت میل ,تداعی معانی ,و ترکیب ,جمع و ,این است
درباره این سایت